Verschenen op 21/03/2023 in Het Nieuwsblad
Door Tommy Huyghebaert
“Mijn gekleurde dochter zal sowieso richting het bijzonder onderwijs geduwd worden, welk niveau ze ook aankan”, zo zegt Lieven Verhaegen. Hij getuigt in een nieuwe videocampagne die LEVL op de Internationale Dag tegen Racisme lanceert. Opvallend: het zijn niet de slachtoffers zelf die getuigen, wel hun vrienden, kinderen en partners zonder migratieachtergrond.
“Amper vier jaar oud is mijn dochter kunnen worden voor ze voor het eerst met racisme werd geconfronteerd. Een vrouw die haar in de supermarkt omver liep, schreeuwde tegen mijn vrouw dat ze haar n****kind moest leren uitkijken.” Lieven Verhaegen (36) uit Sint-Gillis-bij-Dendermonde is een van de mensen die getuigt in de nieuwe campagne van LEVL.
De campagne omvat vijf filmpjes waarin mensen zoals Lieven zonder een migratieachtergrond getuigen over het racisme dat hun partners, vrienden of kinderen mét een migratieachtergrond ervaren. “Via de getuigenissen krijgen we inkijk in hun gevoelens, angsten en twijfels”, zegt directeur Kathleen Van Den Daele van LEVL, de juridische opvolger van het Minderhedenforum. “We willen tonen dat racisme en discriminatie een zaak is van iedereen.”
Lieven is iemand die dagelijks pijn voelt omdat zijn dierbaren geconfronteerd worden met racisme en discriminatie. “Ik ben soms beschaamd over mijn eigen opvoeding en alle vooroordelen die we daarin meekrijgen. Ik betrap er me zelf soms op en vecht ertegen. Door wat anderen doen en zeggen voelt mijn dochter zich al op zeer jonge leeftijd anders, een buitenbeentje. Ik kan de mensen die ongewenst door haar haren wrijven niet bijhouden. Of wat te denken van een juf die zegt dat ze als zwart meisje niet kan verbranden en dus geen zonnecrème nodig heeft? Onzin, natuurlijk.”
Hij vertelt ook hoe zijn vrouw en hij worden nagestaard als ze over straat lopen. “Mijn vrouw heeft een andere kleur dan ik, maar verder is er geen verschil tussen ons. Ze is hier opgegroeid, woont hier en werkt hier. Wettelijk gezien hebben mijn vrouw en ik ook dezelfde rechten. Maar de theorie verschilt van de praktijk. We zijn niet gelijk. Ik zal nooit geweigerd worden om een huis te huren of om een discotheek binnen te stappen. Zij wel. Ik kreeg, ook al was dat totaal niet nodig, nooit het advies om bijzonder onderwijs te volgen. Iets wat mijn dochter straks sowieso zal overkomen. Alsof er geen zwarte advocaten of psychologen bestaan.”
Ook Ines Bruylant (34) die drie jaar geleden met Omar (36) trouwde, een zoon uit een Tunesisch-Belgisch huwelijk, vertelt hoe het racisme tegenover haar echtgenoot haar vaak tot in het diepste raakt. “Mijn man is gewoon een Vlaming, eentje met een andere huidskleur. Het is onrechtvaardig dat hij altijd twee stappen meer moet zetten om dezelfde kansen te krijgen. Soms zit racisme in kleine zaken, zoals een scheve blik, maar soms uit het zich veel duidelijker. Onlangs liep de man naast wie Omar zich zou gaan zetten in de tram, gewoon weg. Of iemand schreeuwt naar hem dat hij naar zijn land moet terugkeren, terwijl hij hier is geboren. Zelfs voor mijn ouders was zijn achtergrond en kleur even wennen. Ze vreesden dat ik met een hoofddoek zou moeten rondlopen toen ik thuiskwam met Omar. Buitenstaanders zien vaak niet dat iemand met een andere kleur of een migratieachtergrond ook maar een mens van vlees en bloed is.”
Volgens Kathleen Van Den Daele van LEVL tonen de getuigenissen aan dat racisme en discriminatie precies zoals een kanker zijn. Die kanker gaat woekeren en tast ook het welzijn van de geliefden rond mensen met een migratieachtergrond aan. “Het beleid kan er nog veel maatregelen tegen nemen, en biedt zeker hefbomen, maar ook jij en ik kunnen het verschil maken. Door zelf niet te discrimineren en door een ander verhaal te vertellen aan onze kinderen. Door op te treden als we getuige zijn van racisme en discriminatie. Door de ernst en de destructieve impact op de samenleving ervan in te zien.”
Meer empathie
“Wetenschappelijk onderzoek toont misschien aan dat de verdraagzaamheid in Vlaanderen voor minderheden de voorbije jaren groter werd, maar elk geval van negatief gedrag is er natuurlijk één te veel”, zegt professor sociale psychologie en racisme-expert Alain Van Hiel (UGent). Daarom vindt hij het goed dat LEVL een nieuwe campagne lanceert, met een frisse aanpak die zeker kan werken. “We worden – en ik druk het nu wat negatief uit – om de oren geslagen met getuigenissen over racisme van mensen met een kleur. Hoe pakkend die ook zijn, worden we meer getroffen door in-groep communicatie. Als iemand van de eigen bevolkingsgroep getuigt, zijn we meer geneigd om wat die vertelt voor waar aan te nemen. In dit geval de pijnlijke impact van racisme op de getuige en op zijn gekleurde geliefden. Door toegenomen empathie, waarbij je jezelf beter kunt inbeelden in de wereld van anderen, gaan de vooroordelen ook meer zakken.”
Lieven Verhaegen hoopt dat de campagne bij een aantal mensen de ogen opent, zeker omdat hij ook voelt hoe rechts meer en meer terrein wint bij jongeren. “Als we niks doen, dan gaat het sowieso escaleren”, zegt ook Ines. “Mijn zoontje Ramie is toevallig blond, maar voor hetzelfde geld heeft ons volgende kindje wel een kleur zoals de papa, en moet die alles meemaken wat Omar nu overkomt.”