DE KRACHT VAN DE MOEDERTAAL
21 februari is de internationale dag van de moedertaal. Het is een initiatief van UNESCO om de taalkundige diversiteit te vieren. De moedertaal kan het Nederlands, Frans of Duits zijn, maar voor vele anderstalige gezinnen is dit een andere taal. Deze moedertalen en thuistalen worden soms weinig naar waarde geschat als het niet dezelfde taal is als de officiële taal van het land of de regio, waar ze wonen. Zo wordt bij ons Nederlands, Nederlands en nog eens Nederlands leren naar voren geschoven voor betere schoolresultaten, snellere instroom op de arbeidsmarkt, toegang tot (sociale) huisvesting enzovoort. Hoe vroeger kinderen de Nederlandse taal leren, hoe groter de kansen op een volwaardige deelname aan de samenleving in al de levensdomeinen. Er wordt wel eens naar ouders gekeken om deze grote verantwoordelijkheid op te nemen. Anderstalige ouders zijn zelf ook zoekende hoe ze hun kinderen het best kunnen ondersteunen.
Het bevorderen van de Nederlandse taalvaardigheid in de kindertijd is zeker belangrijk. Nederlands is de sleutel tot het verwerven van nieuwe kennis in de schoolcontext. Daarnaast speelt het Nederlands een belangrijke rol als lijm of sociaal bindmiddel, doordat het leerlingen met verschillende achtergronden verbindt. Dit onderstreept het belang van een sterke taalbasis, zonder daarbij de meerwaarde van meertaligheid uit het oog te verliezen. Ze kan ook gestimuleerd worden door buitenschoolse activiteiten om het Nederlands te oefenen buiten de schoolcontext, door thuis samen te lezen, enz. Hierbij mag de aandacht voor de kwetsbare situatie van gezinnen niet uit het oog verloren worden. Zo zijn bijvoorbeeld buitenschoolse activiteiten niet altijd financieel haalbaar. Ze zijn daarnaast niet altijd te combineren met de wisselende uren en shiften van precaire jobs van sommige ouders en zo vormt mobiliteit weleens een obstakel. Ondersteunende, maar geen sanctionerende maatregelen dragen bij.
Naast de versterking van het Nederlands wordt de waarde van de thuistaal nog te vaak onderschat. In onze samenleving wordt het gebruik van de thuistaal vaak ten onrechte gezien als een rem op de beheersing van het Nederlands. Dit misverstand kan leiden tot stigma of vooroordelen. Nochtans wijst wetenschappelijk onderzoek uit dat meertaligheid juist een troef is, met voordelen op zowel cognitief als sociaal gebied. De thuistaal, die niet het Nederlands is, hoeft namelijk geen belemmering te betekenen voor het onderwijs –en opvoedingstraject. In werkelijkheid kunnen school- en thuistaal elkaar juist versterken. Gezinnen, zowel eentalig Nederlands, anderstalig als meertalig, waarin veel met kinderen wordt gesproken met aandacht voor een rijk gevulde woordenschat, dragen bij aan betere schoolprestaties. Zo’n rijkgevulde thuistaal kunnen net de schooltaal en de schoolresultaten versterken. Het is daarom belangrijk om gezinnen te ondersteunen bij het creëren van een taalrijke omgeving. Een andere thuistaal spreken wordt te veel verward met een slechte kennis van het Nederlands. Een sterke basis in de thuistaal helpt bij het leren van andere
talen, inclusief het Nederlands. Zo brengt het leren van meerdere talen op jonge leeftijd interessante voordelen met zich mee, ook los van taalkundigheid en schoolresultaten. Het stelt mensen in staat zich in te leven, om verscheidene leefwerelden met elkaar te verbinden en gemeenschappen dichter bij elkaar te brengen. In een diverse maatschappij zoals de onze is dit een grote meerwaarde. In plaats van het gebruik van de eigen thuistalen te zien als een obstakel voor een vlottere deelname aan de samenleving en ze hierdoor af te wijzen, moeten we deze talen durven omarmen. Door het stimuleren van een positieve houding tegenover het Nederlands én andere (thuis)talen, stappen we af van zwart -wit denken en erkennen we talen als kracht van onze samenleving met al haar kleurrijke verhalen.
Sophia Honggokoesoemo, auteur en illustrator van o.a. het meertalig boek: Het geheim van konijn, in het Nederlands/Frans, Nederlands/Oekraïens, Nederlands/ Arabisch, Nederlands/Chinees, Nederlands/Koerdisch (Uitgeverij Nik Nak) en beleidsmedewerker LEVL.