Van een krapte naar inclusie op de arbeidsmarkt 

Door Sophia Honggokoesoemo, medewerker tewerkstelling

Bijzondere dagen staan in de picture. 18 december was de dag van de migrant. Deze dag werd door de Verenigde Naties uitgeroepen om meer aandacht te hebben voor de fundamentele rechten en vrijheden van migranten. Een paar dagen voordien vierde LEVL, samen met vele partners, het 20-jarig bestaan van de Commissie Diversiteit van de SERV. Ze bestaat sinds 16 december 2003. De Commissie komt voort uit de akkoorden die in 2002-2003 gesloten werden tussen de sociale partners, kansengroepen en de Vlaamse Regering om beleidsadviezen te formuleren voor een evenredige arbeidsdeelname van kansengroepen. 

Zijn deze dagen een reden om te vieren? Misschien. Ze zijn echter vooral een moment van reflectie, bewustwording en een nodige vooruitblik met concrete beleidsacties. 

Ondanks de positieve groei, is de herkomstkloof op de arbeidsmarkt namelijk nog steeds groot. De kloof is opvallend groter bij hooggeschoolden (17.6 ppt)¹ dan bij midden- (9 ppt) en kortgeschoolden (5.4ppt). Daarnaast is de werkzaamheidsgraad van vrouwen geboren buiten de EU27 uitermate laag (51,6%), zeker bij kortgeschoolde vrouwen (28.5%).

Jongeren met een migratieachtergrond doen het vervolgens in Vlaanderen slechter dan in andere Europese OESO- landen. Jongeren (15-24 jaar) hebben twee keer zoveel kans om NEET³ jongere te worden ten aanzien van hun leeftijdsgenoten (24% vs. 12%). Nergens in Europa zijn de verschillen zo groot.⁴   

De Vlaamse regering wil de algemene werkzaamheidsgraad optrekken naar 80% om aan te sluiten bij de top van Europa. Kansengroepen (niet-beroepsactief of werkzoekend) actiever aanspreken maakt hier deel van uit. Door de krapte op de arbeidsmarkt blijft het invullen van talrijke vacatures een zeer grote uitdaging de komende jaren. Dit zorgt voor veel opportuniteiten voor kansengroepen.

Krapte creëert kansen

2024 is een bijzonder jaar en voor een deel bepalend voor de jaren nadien. In deze tijden van negatieve framing van migratie en herkomst, is er bezorgdheid over welk (arbeidsmarkt)beleid gevoerd zal worden. De krapte op de arbeidsmarkt mag namelijk niet leiden tot stigmatisering, onrealistische (taal)voorwaarden of afstraffing omdat iedereen moet bijdragen om de Vlaamse arbeidsmarkt tot de top te brengen. Kwetsbare groepen zijn geen middel om de schaarste aan arbeidskrachten op te lossen door ze in te laten passen aan de snel evoluerende tendensen van de arbeidsmarkt op basis van bijkomende (onverwezenlijkbare) verplichtingen, bijhorende sancties, of zelfs mensenrechtenschendingen. 

De uitdagingen van de arbeidsmarktkrapte creëren kansen om inclusie, groei en duurzame tewerkstelling van kansengroepen te bevorderen. Krapte kan net een vruchtbare voedingsbodem vormen voor wederzijdse erkenning, respect en het realiseren van inclusieve werkvloeren waar ieders potentieel volledig benut kan worden.  

Hierbij gaat een focus naar complexe beleidsuitdagingen oplossen met wat professor P. Scholten ‘complexe beleidsbenaderingen’⁵ noemt. Een transversale aanpak over de beleidsniveaus heen is noodzakelijk, met aandacht voor een stevige beleidscoördinatie binnen alle beleidsdomeinen zoals huisvesting, onderwijs en welzijn. Een horizontale benadering vanuit ‘mainstreaming’ van het beleid.

Aanbevelingen aan het beleid

LEVL, Handicap en Arbeid en de sociale partners die deel uitmaken van de commissie Diversiteit hebben als prioritaire opdracht om beleidsadviezen te formuleren over een evenredige arbeidsdeelname van kansengroepen, diversiteit, inclusie en gelijke behandeling.  

Vanuit de Commissie Diversiteit schuiven we alvast volgende beleidsprioriteiten naar voren voor de komende jaren:  

• Toegankelijke inclusieve dienstverlening bij VDAB en de partners.
• Duurzame en werkbare loopbaantrajecten door een aangepast EVC-beleid om competenties te certificeren en beroepskwalificaties te realiseren.  
• Focussen op een goede startkwalificatie van alle jongeren, met een focus op de kwetsbare jongeren.
• Duurzame trajecten naar werk voor nieuwkomers met aandacht voor positieve eerste werkervaringen en de erkenning van buitenlandse diploma’s.
• Krachtdadige aanpak tegen discriminatie, bestaande uit zowel sensibilisering als handhaving.
• De overheid heeft een voorbeeldrol.
• Een taalbeleid met een focus op de werkvloer a.d.h.v. IBO en job en- taalcoaching.
• Inzetten op kwaliteitsvolle data en wetenschappelijk onderzoek om een evidence-based inclusief arbeidsmarktbeleid uit te bouwen. 

Deze beleidsadviezen maken deel uit van een ambitieuze en integrale beleidsaanpak.  

We reiken beleidsmakers de hand en werken de komende jaren graag constructief-kritisch aan een inclusieve arbeidsmarkt, waarbij een evenredige én evenwaardige arbeidsdeelname een realiteit is voor ieder van ons. Laat de dag van de migrant een reden om te vieren zijn door personen met een migratieachtergrond een volwaardige arbeidspositie te geven op de arbeidsmarkt en in de samenleving.

Voetnoten

1. Procentpunt: Een procentpunt is een punt op een procentschaal en is daarmee een absolute grootheid. Een procentpunt wordt gebruikt om een absoluut verschil aan te geven tussen waarden die in procent worden uitgedrukt.
2. OECD: Working Together for Integration Skills and Labour Market Integration of Immigrants and their Children in Flanders (2023).
3. NEET-jongeren: zijn jongeren tussen 15-24 jaar (NEET: not in education, employment or training). Ze volgen geen opleiding, regulier onderwijs of training buiten het reguliere onderwijs.
4. OECD: Working Together for Integration Skills and Labour Market Integration of Immigrants and their Children in Flanders (2023).
5. Mainstreaming versus Vervreemding Complexiteit en de dubbele werkelijkheid van migratie- en diversiteitsbeleid, Pr. Scholten, 2018.